Այս հարցը առանձնահատուկ արդիական է դարձել այն բանից հետո, երբ 2022 թվականի հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում վարչապետի գլխավորած Հայաստանի կառավարությունը ՝ Եվրամիության և անձամբ Ֆրանսիայի նախագահի միջնորդությամբ, ճանաչեց Լեռնային Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի մաս, դրանով իսկ խախտելով առաջին հերթին 1990 թվականի օգոստոսի 23-ին ընդունված Հայաստանի Անկախության հռչակագիրը և այսօր գործող երկրի Մայր օրենքը՝ Սահմանադրությունը, որի բաղկացուցիչ մասն է կազմում վերը նշված Անկախության հռչակագիրը։
Դրան հաջորդեց Լեռնային Ղարաբաղի պաշարումը, տեղի բնակչության սովը։ Իսկ 2023 թվականի սեպտեմբերին՝ հայրենի հողերից այդ բնակչության զանգվածային վտարումը։ Լեռնային Ղարաբաղը, որը Հայաստանի անկախության սկզբից ի վեր «ծածկում էր» իր հարավային տարածքները, այսօր մնացել է առանց հայ բնակչության։ 2024 թվականի սկզբին, «սահմանազատում» օպերացիայի շրջանակներում, Հայաստանի սուվերեն տարածքի հյուսիս-արևելքում մի քանի բնակավայրերի սահմանային տարածքներ փոխանցվեցին Ադրբեջանին։
Հարցը, թե ու՞մ շահերն է իրականում ներկայացնում Հայաստանի կառավարությունը, էլ ավելի սրվեց, երբ սկսվեց այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» քննարկումը՝ մի երթուղի, որը Հայաստանի հարավային տարածքով պետք է միացնի Նախիչևանը Ադրբեջանի այսպես ասած մայրցամաքի հետ։
Երևանում փորձում են այս ամենում մեղադրել Ռուսաստանին, որը ժամանակին միջնորդել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հրադադարի մասին հայտարարության ստորագրումը։
Հրադադար մի պատերազմի, որը Երևանի կողմից սեփական զորքերի ոչ կոմպետենտ կառավարման պատճառով, սկսել են աղետի վերածվել ողջ հայ ժողովրդի համար։
Այնուամենայնիվ, այս փաստաթուղթը նախատեսում էր ոչ թե «միջանցքի» ստեղծում, այլ «տարածաշրջանի բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային կապերի ապաշրջափակմանը» (փաստաթղթի հղումը՝ http://kremlin.ru), ներառյալ Հայաստանի հարավային տարածքներով երթուղիները։ Կրկնում եմ՝ խոսքը գնում էր ոչ թե միջանցքի, այլ տրանսպորտային հաղորդակցության բացման մասին։
Իսկ Հայաստանի կառավարության բոլոր գործողությունները ակնհայտորեն հակասում են երկրի և նրա քաղաքացիների ազգային շահերին։ Հարց է առաջանում՝ ո՞վ է իրականում կանգնած այս որոշումների թիկունքում և ո՞ւմ շահերն է ներկայացնում վարչապետ Փաշինյանը։
Երբ փորձում ենք լայն նայել իրավիճակին, ակնհայտ է դառնում, որ այս բոլոր քայլերն իրականացվում են արևմտյան երկրների և Թուրքիայի շահերից ելնելով։
Թուրք-ադրբեջանական «Զանգեզուրի միջանցքը» իրականում Արևմուտքի «Միջին միջանցքն է», որի անհրաժեշտության մասին վերջերս հրապարակավ և հստակ հայտարարվեց Վաշինգտոնի ներկայացուցիչների կողմից Երևան կատարած այցի ժամանակ։
Արևմտյան խաղացողները «Զանգեզուրի միջանցքը» դիտարկում են՝ իբրև ռազմավարական երթուղի, որը թույլ կտա նրանց (շրջանցելով Ռուսաստանին և Իրանին) Կենտրոնական Ասիայից Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջով դեպի Եվրոպա առաքել էներգակիրներ՝ առաջին հերթին նավթ և բնական գազ:
Միջնաժամկետ հեռանկարում դա կարող է թույլ տալ Արևմուտքին մեկուսացնել Իրանին և ստիպել նրան ապագայում զիջումների գնալ՝ ներառյալ արևմտյան պայմաններով տրամադրել իր նավթամթերքի հասանելիությունը:
Իրանի Իսլամական Հանրապետության ղեկավարությունը քաջատեղյակ է այս ծրագրերին և միակ երկիրն է, որը բացահայտորեն դեմ է Հայաստանի հարավում որևէ միջանցքի ստեղծմանը։
Դեռևս դժվար է ասել, թե Մոսկվան արդյոք և, եթե այո, ապա որքանով է աջակցում Թեհրանին այս հարցում, քանի որ Կրեմլը, մի շարք հանգամանքներից ելնելով, չի ցանկանում բաց կոնֆլիկտ ոչ Բաքվի, ոչ էլ Անկարայի հետ։ Մոսկվան, ըստ երևույթին, հույսը դրել է իր շիա դաշնակցի համառության վրա:
Այնուամենայնիվ, միայն Թեհրանը երկար և արդյունավետորեն չի կարողանա դիմակայել միջանցքի ստեղծմանը, ինչը կենսաբանական վտանգ է ներկայացնում իր համար հյուսիսից։
Հարավային Կովկասում «միջանցքի» և ազդեցության համար պայքարը դեռ երկար է գնալու։
Շարունակելի...
#հայաստան #սյունիք
