Սկսեմ նրանից, որ ժողովրդավարական հասարակությունում բևեռացումը ինքնին խնդիր չէ: Ընդհակառակը, բևեռացման նվազագույն մակարդակն նույնիսկ անհրաժեշտ է:
Լիբերալների տեսանկյունից կարծիքների և խնդիրների լուծման մոտեցումների տարբերությունները խթանում են բանավեճը, ստեղծում այլընտրանքային տեսակետներ և օգնում գտնել ավելի հավասարակշռված լուծումներ, որոնք արտացոլում են սոցիալական տարբեր խմբերի շահերը: Այս առումով բևեռացման նվազագույն մակարդակը նույնիսկ անհրաժեշտ է, քանի որ այն աջակցում է բազմազանությանը և խթանում է գաղափարների առողջ մրցակցությունը, ինչը հիմք է հանդիսանում հասարակության և ցանկացած ժողովրդավարության կառավարման համար։
Սակայն բևեռացումը վտանգավոր է դառնում, երբ այն դուրս է գալիս հայտարարված սկզբունքներից։ Այս դեպքում հակառակորդները չեն ընկալվում որպես քաղաքական գործընթացների լեգիտիմ մասնակիցներ, այլ դառնում են հասարակության կամ նույնիսկ պետության գոյությանը սպառնացող վտանգի խորհրդանիշ։ Սա հենց այն է, ինչ մենք տեսնում ենք Գերմանիայում՝ կապված «Այլընտրանք Գերմանիայի համար» հետ կամ նկատում ենք ԱՄՆ դեմոկրատների քաղաքականության մեջ 2020-2024 թվականներին և այլն։
Նման կործանարար բևեռացումը ոչնչացնում է հասարակական հաստատությունների կայունության համար անհրաժեշտ փոխադարձ հարգանքն ու վստահությունը։ Կառուցողական քննադատության և երկխոսության փոխարեն հասարակությունները սահուն կերպով շարժվում են դեպի ագրեսիա և արմատականացում:
Քաղաքական կուսակցություններն ու շարժումները սկսում են մրցակիցներին դիտարկել որպես թշնամիներ, որոնց դեմ պետք է պայքարել «մինչև վերջ», ինչը դժվարացնում է փոխզիջումների հասնելը՝ վտանգելով ժողովրդավարական գործընթացի կայունությունը:
Այս պայքարում սկսում են ի հայտ գալ «արտաքին թշնամիներ», որոնք աջակցում են պատերազմող կողմերին՝ նպատակ հետապնդելով թուլացնել ողջ հասարակությունն ու պետությունը։ Այս փուլում իշխանություններն ու նրանց հարող այլ քաղաքական ուժերը ընդդիմությանը որակում են նաև «հինգերորդ շարասյուն»:
Այս երևույթի վտանգը կայանում է նաև նրանում, հասարակության գրեթե բոլոր շերտերի միջև ճեղք է առաջացնում էմոցիոնալ և հոգեբանական մակարդակներում։ Մարդիկ դադարում են վստահել ոչ միայն իրենց հակառակորդներին, այլև այն ինստիտուտներին, որոնք պետք է ապահովեն արդարությունն ու հավասարությունը։
Առճակատման այս փուլից սկսվում է հասարակության՝ որպես պետության հիմքի ոչնչացման գործընթացը։
Իսկ երբ քաղաքական պայքարը դառնում է «կյանքի ու մահվան» խնդիր, մեծանում է նպատակին հասնելու ցանկացած միջոց արդարացնելու միտումը, ինչը կարող է հանգեցնել բռնության, ընդդիմությանը ճնշելու և նույնիսկ կառավարման ավտորիտար մեթոդներին։
Այսպիսով, «չարամիտ» բևեռացումը դեմոկրատական համակարգը վերածում է պայքարի ասպարեզի, խաթարում է հավասարության և հավասարության գաղափարը և հասարակությանը զրկում է առաջացող խնդիրները ռացիոնալ լուծելու կարողությունից։
Ժողովրդավարությունը պահպանելու համար կարևոր է ոչ միայն կանխել բևեռացման նման ձևերը, այլև հարգանք զարգացնել հակառակորդների օրինականության նկատմամբ՝ չնայած համոզմունքների տարբերությանը:
#հայաստան #բնագիծ
